Verzetsman Ad van Wijnen
Gemeente Buren > Verzet in regio Buren
Verzetsman Ad van Wijnen
Over het verzet in de West-Betuwe is niet zo heel veel bekend.
Ad (Bron: Ria van Wijk)Ad van Wijnen wordt op 7 december 1911 in Gorinchem geboren als oudste zoon van Cornelis van Wijnen en Sebilla van Weelden.
Zijn vader is schipper en samen met zijn vrouw voeren zij een vrachtschip over de Rijn naar Duitsland vv.
Ad heeft ook nog twee zussen: Greta en Lenie. Alle kinderen gaan naar de schippersschool Prins Hendrik in Vreeswijk. Als het schip van hun ouders in de buurt is, mogen zij hen bezoeken.
Na het internaat gaat Ad naar de HBS in Amsterdam en woont daar bij een oom en tante.
Hij vervult zijn dienstplicht in 1932/33 bij het Huzaren Regiment.
In de periode 1934-1936 is hij medewerker van het actiecomité voor cultureel werk in Amsterdam en heeft daar als taak de opvang te regelen van werkloze jongeren. Het zijn werkzaamheden in de geest van het in die tijd gehanteerde Plan van Arbeid, zoals het organiseren van cursussen radiotechniek, schaken, talen e.d.
Na allerlei kortdurende baantjes, wordt hij eind 1936 benoemd bij de Gemeente Kesteren als ambtenaar steunverlening en werkverschaffing. Al snel krijgt hij ook de arbeidsbemiddeling in zijn takenpakket.
Ad heeft er in die vooroorlogse tijd nog enkele onbezoldigde neventaken bij. Zo is hij in de periode 1937-1940 secretaris-penningmeester B-steuncomité Gemeente Kesteren en secretaris Kleine Boeren commissie in Kesteren. In de jaren 1938-1950 is hij tevens bestuurslid van het proefteeltbedrijf Stichting Boom en Vruchten.
Bij de mobilisatie van het Nederlandse leger, in het najaar van 1939, wordt de dan 28-jarige Ad weer opgeroepen en komt hij terecht bij de Grebbelinie, tussen Rhenen-Wageningen. Als op 10 mei 1940 het Duitse leger Nederland binnenvalt, wordt daar een harde strijd gevoerd, die drie dagen duurt. Hij overleeft die gevechten ternauwernood en het maakt diepe indruk op hem. Over deze spannende en emotionele jaren is hij later vrij zwijgzaam.
Ad vindt kort daarna in Kesteren onderdak bij de familie Vink en wordt op slag verliefd op hun dochter Anna. Zij trouwen op 2 oktober 1941.
In de oorlogsjaren mei 1941 tot 1944 is Ad ambtenaar van het Gemeentelijk Arbeidsbureau Rijk van Kesteren. In het begin van die periode houdt hij zich al bezig met de distributie van illegale lectuur. Op eigen initiatief (niet in LO/LPK-verband) verschaft hij in 1942 Ausweiss- en distributiebescheiden aan onderduikers.
De L.O. is de landelijke organisatie voor hulp aan onderduikers en in haar aard niet gewelddadig, dit in tegenstelling tot de KP (knokploeg) die wel gewapend verzet plegen. In deze contreien is de KP De Betuwe actief o.l.v. de uit Culemborg afkomstige Johannes van Zanten, alias Van Buren. Deze knokploeg is een voortzetting van de knokploeg Soest, die begin februari 1944 door de Duitse bezetter werd opgerold. Om herkenning te voorkomen bestaat deze groep voornamelijk uit personen van buiten de Betuwe. Ad is één van de uitzonderingen. ‘Van Buren’ benadert hem en vraagt of hij ook werkzaamheden voor het verzet wil verrichten zoals o.a. het zoeken naar onderduikadressen voor joden en mensen voorzien van vervalste papieren en verklaringen. Bij deze laatste moet men denken aan het afgeven van terugkeerverklaringen op naam van nog in Duitsland tewerkgestelde Nederlanders, waardoor er voor lange tijd meer dan 100 onderduikers te eten hebben. Die papieren worden ineens ‘echt’ door het vervaardigen van afdrukken en stempels voor Duitse Fachberaten.
Ad wordt ook ingeschakeld bij de diefstal van ca. 100 blanco Ausweisse voor vrijstelling van Arbeitseinsatz en gebruik daarvan. Tevens is hij een schakel in vervalsing van persoonsbewijzen, doordat hij de beschikking heeft over ca. 75 zgn. blanco’s van enkele gemeenten. Hij schroomt ook niet om enkele honderden gefingeerde kaarten naar de Aussensteller te sturen om het Zuruckstellungsverfahren in de war sturen. Door het verschaffen van een voorlopige Zuruckstellung (ZS) heeft hij tientallen mensen geholpen.
Op het arbeidsbureau vernietigt hij ook medische gegevens en stamkaarten van de mannen van de lichting 1922-1924, die voor de Arbeitseinsatz zijn aangewezen. Tevens vervalst hij transportlijsten voor arbeiders die naar Duitsland moeten en voorziet distributiestamkaarten van ‘zegeltjes’ die afkomstig zijn van een opzienbarende overval op een distributiekantoor in Tilburg. Volgens velen de grootste Nederlandse verzetsdaad uit WOII.
Vanaf mei 1943 biedt Van Wijnen hulp aan onderduikers en verstrekt Ariërverklaringen aan studenten. Door Van Zanten wordt steeds meer een beroep op Ad gedaan en hij wordt ook ingezet bij wapentransporten door de Betuwe en bij enkele overvallen op distributiekantoren. Hierbij werkt hij samen met de plaatselijk bekende verzetsmensen Wim Lengton en L.Scheepstra.
De helft van de ondergedoken geallieerde piloten (Bron: Ria van Wijk)
Tijdens de operatie Market Garden krijgt Ad het als verzetsman in Kesteren erg druk met de opvang, transport, huisvesting, voeding en medische verzorging van achttien uit de lucht geschoten Engelse para’s. Diverse pogingen om hen over de Rijn te brengen naar hun onderdeel in Oosterbeek mislukken. Op 24 september worden ze wel met succes door zgn. Waalcrossers over de Waal naar het inmiddels bevrijde zuiden gebracht. In diezelfde maand wordt hem gevraagd tien Poolse Wehrmachtsoldaten onder te brengen bij diverse onderduikadressen en moet hij ook regelen dat er voldoende voeding voor hen is.
Bij de organisatie van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) in de Midden- en West-Betuwe, krijgt Ad van oktober 1944 tm. maart 1945 de functie van commandant van de BS in Kesteren toebedeeld. Aan de Geallieerden worden door zijn kompanen verplaatsingen en geschutsopstellingen van de Duitse troepen doorgegeven d.m.v. een zendertje (S-phone) dat in verbinding staat met een verkenningsvliegtuig.
In de winter van 1944-1945 werkt Ad van Wijnen mee aan sabotage van een spoorlijn in De Betuwe en aan enkele crossings over de Waal, waarbij hij geallieerde militairen en Nederlandse topfiguren naar bevrijd gebied brengt. Op de terugweg worden wapens, insuline e.d. mee terug genomen.
In februari 1945 maakt Van Wijnen deel uit van een verzetsgroep die ca. twintig blanco Bescheidigungen met handtekening van de Commandant van de Feldgendarmerie en NSB-burgemeester uit het gemeentehuis van Maurik stelen. Diverse illegale werkers en geallieerde militairen in burger zijn nu in de mogelijkheid om tm. april 1945 ongestoord de brug over het Amsterdam-Rijnkanaal bij Rijswijk te passeren.
Legitimatiebewijs NBS van Ad (Bron: Ria van Wijk)
Als plaatsvervangend militair commandant van de Staf van de BS in West- en Midden-Betuwe is Ad in opdracht van de Canadezen tussen maart 1945 – augustus 1945 mede belast met het organiseren van het militaire apparaat o.m. door omzetting van plaatselijk georganiseerde militaire onderdelen in drie compagnieën voor bewaking van bevrijd gebied van de Grebbelinie langs de Waal tot Gorinchem.
Uit hoofde van die functie moet Ad ook contact onderhouden met het Militaire Gezag (MG) in Geldermalsen en Lent om een geleidelijke overgang naar normaal burgerbestuur te bewerkstelligen. In deze periode na de bevrijding verleent hij medewerking aan registratie en internering van NSB’ers, collaborateurs enz. Ook is hij belast met de inventarisatie en registratie van wapens en munitie van de Staf en drie compagnieën van de BS.
Oorkonde van D. Eisenhower aan Ad (Bron: Ria van Wijk)
Na de bevrijding pakt Van Wijnen zijn werk als ambtenaar bij het GAB in Kesteren weer op. Hij wordt tevens voorzitter van de Stichting 40-45 in de regio Kesteren en spant zich in voor de belangen van de oorlogsslachtoffers. Als laatste begeleidt hij gerepatrieerde militairen uit Nederlands-Indië.
Voor zijn verzetswerk krijgt Ad na de oorlog talrijke dankbetuigingen, oa. van Churchill, Eisenhower en Prins Bernhard.
Ad van Wijnen overlijdt in Kesteren in juli 1979. Jaren na zijn dood vindt zijn dochter Ria per toeval in een oude schoenendoos foto’s en een handgeschreven beschrijving van hem uit de oorlogsperiode: nuchter en feitelijk als een chronologisch opgesteld C.V. Ze heeft hiervan een boekje met foto's gemaakt voor de familie en hieruit heeft de webmaster de informatie betrokken.
Met dank aan Ria, de dochter van Ad van Wijnen.