Dhr. E. Nool uit Schermer

Gemeente West Betuwe > Burgerslachtoffers > Heukelum

Achternaam: Nool
Tussenvoegsels:

Voornamen: Evert
Voorletters: E
Beroep: jachtopziener
Geboorteplaats: Schermer
Geboortedatum: 27-03-1897
Overlijdensplaats: Utrecht
Overlijdensdatum:31-03-1945

Begraafplaats: Gem. Begraafplaats

Gemeente: Heukelum
Vak: 1
Nummer: 1

Bron foto graf: R. van de Velde

De ouders van Evert waren visser Pieter Nool en Grietje Bakker, wonende te Zuid- en Noord Schermer.

Bakkersknecht Evert (*1897) trouwde op 16 januari 1919 in Akersloot met Koosje Jonker (*1898). Ze kregen samen de volgende kinderen:

Pieter Jacobus (1919-1942), overleed als stoker van Hr. Ms. Van Nes op 17 februari 1942 in Tandjoeng Pandan (Billiton) en kreeg een zeemansgraf
Jacobus Jacob (1920-1920)

Trijntje (1922-1997), in 1946 getrouwd met Johannes Wasch
Jacobus Evert (1935-2019), in 1958 getrouwd met Johanna Pieternella Boek

Ze verhuisden in oktober 1927 naar Ede-Lunteren. Eind jaren dertig werd Evert jachtopziener en werkzaam in en rond Heukelum. Evert kreeg een ongeluk met zijn jachtgeweer en daardoor werden vier vingers van zijn linkerhand weggeschoten. Alleen de duim bleef over en om die hand droeg hij altijd een speciale handschoen.

G. Lakerveld en rechts E. Nool (Bron J. de Groot)

In het begin van de oorlog werd Evert Nool commandant van een plaatselijke groep van de illegale 'Ordedienst' (OD). Hij benadert in de zomer van 1943 Arend Zeemering om voor door deze organisatie inlichtingen te verzamelen. Evert geeft, na eerst zelf binnen de OD te zijn opgeleid, instructie aan anderen in het gebruik van explosieven. Ook werkt hij vanaf begin 1944 samen met mensen van de onderduikorganisatie (LO) in Heukelum. Daarnaast heeft Arend nog contacten met een knokploeg in de Betuwe en de spionage- en koeriersgroep 'Rolls Royce’.

Op initiatief van de uit Amsterdam afkomstige Hans Gerver wordt in augustus 1944 in Leerdam en omgeving een stootgroep gevormd, waar Arend Zeemering en Evert Nool ook deel vanuit gaan maken. Gerver introduceert op 15 januari 1945 een zekere Pieter Lahnstein als illegaal werker en specialist in overvallen. Deze Lahnstein heeft Gerver enkele maanden eerder al eens geholpen.

Marinus Visser (Bron J. de Groot)

De plaatselijke verzetsgroep van de illegale 'Ordedienst' (OD) uit Heukelum bestaat uit: Evert Nool (jachtopziener), Arend Zeemering (opperwachtmeester van de Marechaussee), Marinus Visser (hulpmachinist van het stoomgemaal van Asperen), administrateur Jacobus “Co” van Beest, Gijsbert Lakerveld (politieman), Van Haarlem (politieman), Jan Kouw sr. en jr. en tenslotte Henk Post en Pieter Lahnstein. Ze zijn niet op de hoogte dat Pieter Lahnstein voor de Amsterdamse Abwehr werkt. De 21-jarige 'Kleine Piet' Lahnstein krijgt de opdracht te infiltreren in de illegaliteit in Leerdam en omgeving. De contactpersoon Hans Gerver, brengt hem onder bij de familie Zeemering. Om enige zekerheid te verkrijgen over zijn betrouwbaarheid, heeft deze familie nog zijn spullen doorzocht, maar niets verdachts gevonden.
Henk Post uit Heukelum is eerder gearresteerd geweest door de SD (Sicherheitsdienst), maar onder bepaalde condities vrijgelaten.

Op 17 januari 1945 overvalt de Heukelumse verzetsgroep onder leiding van Evert Nool de boerderij van NSB-boer J. van Z. in de Heukelumse polder. Een dag later ook het distributiekantoor in het voormalig Oude Gemeentehuis aan het Walstraatje in Asperen. De groep bestaat verder uit: Arend Zeemering, Marinus Visser, Jan Kouw en Jacobus van Beest. Meteen na deze overval vertrekt Pieter Lahnstein onder voorwendsel dat zijn chef ziek was geworden.

Ook Jan Willem Gerver verdwijnt snel met medeneming van een aantal bonkaarten naar de woonplaats van zijn vader, Aerdenhout. Hier geeft hij de bonkaarten aan freule Van Randwijk, die bij het verzet zit. Op advies van zijn vader duikt hij begin februari 1945 onder in Hoogwoud, nabij Hoorn. Ook hier sluit hij zich spoedig aan bij de illegaliteit. Dit lijkt verdacht, omdat kort tevoren een verzetsgroep is opgerold door de SD. Al snel ontstaan er spanningen in de verzetsgroep. Is er sprake van infiltratie? Verraad? Het gonst van de geruchten. Wie is nog te vertrouwen? Wie is die vreemde, die plotseling is aan komen waaien? De BS arresteren Jan Willem en hij wordt uitgebreid verhoord. Als de antecedenten van Gerver niet snel genoeg achterhaald kunnen worden, besluit de leiding van de knokploeg het zekere voor het onzekere te nemen en wordt Jan Willem op 19 februari 1945 op een weiland in Spanbroek door zijn eigen mensen gefusilleerd en aldaar begraven. Later is hij met veel eerbetoon herbegraven op de RK Begraafplaats te Hoorn.

Arend Zeemering (Bron J. de Groot)

Een week later op 25 januari 1945 valt de "Geheime Feldpolizei" uit Utrecht op adressen in Leerdam, Heukelum en Asperen binnen. Lahnstein wijst hen de weg, maar blijft zelf op de achtergrond en Arend Zeemering, Evert Nool en Marinus Visser worden oppakt. Bij Arend thuis in de Gasthuisstraat worden een stengun, een radiotoestel en springstoffen gevonden.
Na de arrestatie van deze Heukelums KP-ploeg wordt korte tijd later Hendrik van Bezooijen in Minkeloos opgepakt en in Spijk (dat toen bij de gemeente. Heukelum hoorde) wordt de 62-jarige Co van Beest gearresteerd. Hij is werkzaam op een administratiekantoor te Asperen. Co is getrouwd met Gerri Eva Post, een tante van Henk Post.

Ze worden naar de strafgevangenis op het Wolvenplein in Utrecht overgebracht. Arend, Evert, Marinus en twee anderen worden op 31 maart naar Fort De Bilt gebracht en daar gefusilleerd. Op 5 april worden in Zeist als represaillemaatregel tien mensen doodgeschoten, waaronder ook Jan Kouw.

Verzetslid Gijsbert Lakerveld, is getipt door de dochter van Nool en is gevlucht naar het dijkhuis "De Gaddam" van Pieter Filius aan de Nieuwe Zuiderlingedijk. Hier heeft hij de nacht doorgebracht. Op advies van Pieter scheert Gijsbert zijn snor en sik af. Pieters oudste dochter brengt hem vervolgens naar boer De Graaff in Dalem. Tot het einde van de oorlog heeft hij daar gezeten. Wel hebben de Duitsers toen zijn 20-jarige zoon Dik als drukmiddel meegenomen, maar na enkele weken weer vrijgelaten.

Wellicht mede als gevolg van het verraad wordt in de ochtend van 5 februari 1945 in Asperen een grote razzia door de Duitsers gehouden. De gevangenen worden ondergebracht in de garage van Kleijn en de volgende dag, nadat velen ontsnapt zijn, naar Duitsland afgevoerd. Het nieuws is al vroeg in Heukelum bekend en velen zoeken een veilig onderkomen hier en elders.
Verzetslid Van Haarlem kan bij deze razzia op tijd verdwijnen en zit o.a. drie maanden ondergedoken bij een schilder in Heukelum.

Henk Post (foto: D. Flilius)

Merkwaardig is dat na de bevrijding maar één persoon als BS-er tevoorschijn komt: Henk Post (*1920-2006). Na enkele dagen bij de BS in Leerdam dienst gedaan te hebben, is hij door de POD gearresteerd op verdenking van verraad. Een memorandum dat door hem is ondertekend en waarop hij inlichtingen aan de SD belooft, is later door de Politieke Opsporingsdienst (POD) gevonden. Henk wordt later toch vrijgelaten bij gebrek aan bewijs. Kort na zijn vrijlating trouwt Henk in Utrecht met Elisabeth "Nikki" den Tex (1920-1906), wiens moeder Barones Taets van Amerongen is. Zij is hofdame geweest bij Koningin Wilhelmina en met een Amerikaan getrouwd. Nikki heeft hierdoor ook een Amerikaanse status, vandaar dat Henk Post eenvoudig naar de VS kan verhuizen. In 2006 is hij in New York op 85-jarige leeftijd overleden.

In 1948 hoort de 24-jarige Pieter Lahnstein vanwege zijn verraad een levenslange gevangenis over zich uitspreken door het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam. Deze straf wordt in 1952 omgezet in een gevangenisstraf van twintig jaar.

Gijsbert Lakerveld heeft na de oorlog weer zijn taak bij de politie opgenomen.

Na de oorlog worden de gefusilleerde Heukelummers herbegraven in een door de burgerij geschonken grafkelder op de oude begraafplaats.

Co van Beest te Spijk vindt zijn laatste rustplaats in een graf dat door de gemeente beschikbaar wordt gesteld. Op gezette tijden worden na de oorlog herdenkingen gehouden in de Heukelumse kerk, waarbij familie van de gesneuvelden en bekenden aanwezig zijn.

De gemeenteraad van Heukelum besluit bovendien een aantal historische straatnamen in de oude kern op te dragen aan de verzetslieden Zeemering, Nool en Visser.

Uit: Marechaussee Contact juni 2012, nummer 3. Auteur Henk G. Westland.

Kwartaalblad Oud-Hoorn 2011-1
Aanvullende info: D. Filius, J. van Steijn, T. Nool