Geallieerde aanval op Hoezadriel

Gemeente West Betuwe > Gesneuvelde Duitse militairen

Geallieerde aanval op Hoezadriel in januari 1945

Wim van Engelen was een autoriteit op het gebied van de Hedelse historie. Als jongeman maakte hij op 17 januari 1945 als evacué in Velddriel de geallieerde aanval op Hoenzadriel van zeer nabij mee. Dit beschreef hij als volgt:

“Begin november 1944 kwamen wij als evacuees uit Hedel via Ammerzoden in Velddriel terecht. Hier hadden velen o.a. uit Ammerzoden, Empel en Hedel hun toevlucht gezocht, want iedereen wilde, ondanks de gevaren, zo dicht mogelijk hij huis blijven. De bevolking van Velddriel deed al het mogelijke om de evacuees goed op te vangen. Eenvoudig was dit niet. Ieder had genoeg aan zichzelf om te trachten deze moeilijke maanden te overleven. Nachts en ook vaak overdag leefde iedereen in kelders in de huizen of in zelfgemaakte schuilkelders. Dagelijks vonden er beschietingen plaats op het dorp en de vele overvliegende en ook neerstortende V1's bezorgden vaak angstige momenten. Er vielen regelmatig slachtoffers.

Aan de overzijde van de Maas, op luttele kilometers afstand, zaten de geallieerden. Rond het midden van januari 1945 werd ten noorden van 's-Hertogenbosch langs de Maaslinie een Canadese formatie gelegerd. Men wist daar toen niets van de sterkte van de Duitse troepen aan de overkant. Veel last veroorzaakten die niet. Wel werden er op gezette tijden door de Duitse artillerie beschietingen uitgevoerd o.a. op 's-Hertogenbosch. Ook kwamen er wel eens Duitse patrouilles over, die in de Canadese stellingen infiltreerden en er dan soms vierentwintig uren lang verbleven. In de eerste maand van 1945 meende men meer Duitse activiteit dan gewoonlijk waar te nemen. Het zekere voor het onzekere nemende, besloot de Canadese divisiecommandant een stoot over de Maas te doen om krijgsgevangenen te maken, teneinde te weten te komen of hier inderdaad nieuwe onderdelen werden aangevoerd en men wilde de Duitsers bij deze actie tevens een afstraffing geven.

Bron kaartje: weekblad De Toren, januari 1984

Drie golven

De actie zou worden uitgevoerd door een versterkte compagnie. Het doel was Hoenzadriel. Als overgangspunt werd Gewande gekozen. De maatregelen, die de Canadezen namen, waren niet mis. De overstekende compagnie zou gesteund warden door niet minder dan twee regimenten veldartillerie, een regiment middelzware artillerie, het vuur van een bataljon tanks en verder door het vuur van her bataljon, waartoe de aanvallende compagnie behoorde. De versterkte compagnie kreeg de volgende opdracht: Er moest in drie golven overgestoken worden. Het 1e peloton zou ten noordwesten van Gewande de noordelijke Maasdijk ten westen van Hoenzadriel over een lengte van 150 meter bezetten. Het 1e peloton zou direct daarna oprukken naar de drie viersprongen van wegen tussen Hoenzadriel en Kerkdriel. Tenslotte zou het peloton het dorpje in bezit nemen.

Ondersteuning

Deze actie zou ondersteund worden door een vuurconcentratie op Kerkdriel door de veldartillerie, terwijl de middel: zware artillerie een aanval uit zou voeren op Velddriel. Begonnen zou worden met een vuuroverval door de tankkanonnen op Hoenzadriel zelf. Tijdens de gehele actie zouden er voortdurend artillerie-waarnemingsvliegtuigen boven het operatieterrein zijn. Er werd besloten om de geplande aanval bij daglicht uit te voeren, teneinde de verrassing nog groter te doen zijn en om de terugtocht gemakkelijker te maken.

De aanval was vastgesteld op 17 januari 1945 om 12.30 uur. Vijf minuten eerder openden de artillerie en de tanks het vuur met o.a. ook rookgranaten. waardoor het overgangspunt volledig aan het zich: van de vijand onttrokken werd. Het 1e peloton kwam zonder verliezen over. Een Duitse' patrouille op rijwielen, die aan de voet van de dijk dekking zocht, werd door de eerste twee Canadezen, die de dijk bereikten. bestookt met handgranaten. Twee Duitsers werden gedood en één gewond; twee anderen gaven zich terstond over. De andere inmiddels gearriveerde pelotons vielen direct op Hoenzadriel aan. Twee groepen noordelijk langs de dijk en twee zuidelijk over de Dorpsstraat. De tanks legden hun vuur op de oostelijke dorpsuitgang. Er kon niemand meer uit. Er kwam pas tegenvuur, toen men al in het dorp was.

Gevangenen

Uit de kelders van enige huizen vuurden Duitse mitrailleurs. In de eerste huizen hadden de Canadezen al zes Duitsers gevangen genomen, waaronder een onderofficier. Met enige goedgemikte handgranaten werden de Duitse mitrailleurs tot zwijgen gebracht. Toen er in het dorp 11 krijgsgevangenen waren gemaakt. waaronder een luitenant, besloot de pelotonscommandant om terug te gaan, temeer daar de weerstand in het dorp toenam. Een serie rode lichtkogels was daartoe het afgesproken teken. Het peloton voerde vier gewonden mee. Onder dekking van de tankkanonnen vond de terugtocht zonder moeite plaats. Om 14.30 uur was de succesvolle onderneming teneinde. In totaal werden er 13 krijgsgevangenen gemaakt, waaronder een officier. Zelf had men vijf gewonden, waarbij ook de compagniescommandant. De gevangen genomen Duitsers verschaften zeer belangrijke inlichtingen, die voor de divisiecommandant in deze belangrijke Maassector ten noorden van het grote wegenknooppunt ’s-Hertogenbosch, van groot nut waren.

Teleurstelling

Vanuit de Voorstraat, nabij het Kruisbeeld, in Velddriel waren wij getuigen van de gebeurtenis. Gezien de enorme activiteiten, die wij konden waarnemen (we waren er slechts enkele kilometers van verwijderd en kon véér ons sloegen de granaten in) meenden wij, dat het ogenblik van de bevrijding gekomen was. Een grote teleurstelling was het, toen kort na twee uur alles weer rustig werd. We zouden nog lang moeten wachten op die bevrijding. Nog veel ellende stond ons te wachten. De volgende dag, 18 januari, begon de grote evacuatie uit Velddriel. Een nieuw droevig verhaal. De dag daarop waren wij zelf aan de beurt om aan die ellendige tocht te beginnen.”

Hedel, 14 januari 1984, W.M. van Engelen.

In het Zaltbommels weekblad De Toren, van januari 1984, verscheen ook dit artikel van hem.