Oorlogsjaar 1944 Varik en Opijnen

Gemeente West Betuwe > Oorlogsjaren Varik e.o.

Het jaar 1944 was in Varik een heel bewogen jaar.

In augustus arriveren de eerste Duitsers in Varik en worden ingekwartierd, maar nog niet in de pastorie.

6 Sept.1944: Zaltbommel e.o. worden geëvacueerd en op 23 september Rossum met heel de Bommelerwaard. Bijna alle Katholieken uit deze plaatsen vonden onderdak in Varik en Opijnen e.o.

Het destijds door de Duitsers gebouwde concentratiekamp in Neerijnen, daarna afgekeurd, werd toen ziekenhuis.

Aan de pastorie van Varik kwamen Pater de Klein, kapelaan te Zaltbommel en de Pastor van Alem, die bleven tot december. Zij hielpen de toenmalige Pastor van Varik bij de zielzorg van al deze verspreide Katholieken. Er werd 3 á 4 x per week de Heilige Mis gelezen in de openbare School te Opijnen.

Intussen was er ook een sanatorium in het Landhuis van Van Pallandt in Neerijnen. Waar later iedere drie weken een Heilige Mis gelezen werd tot aug.1948. Er waren 50 patiënten, waarvan er ca. 8 á 10 katholiek waren. Het sanatorium stond onder leiding van het Leger des Heils, afkomstig uit Rijswijk.

Als op 17 september de geallieerden de grote aanval beginnen op Nijmegen en Arnhem, staat die zondag heel Varik met enthousiasme de geweldige met troepen geladen luchtschepen gade te slaan. Alle Duitsers vluchtten weg uit Varik en trekken in de richting van het Oosten. Joseph Nussbaum*, een Belg uit Eupen, bleef achter. Hij was gedwongen in militaire dienst gegaan en had reeds tweemaal eerder een poging tot desertie gedaan, maar die waren telkens mislukt. Dit keer lukte het wel, maar met groot persoonlijk gevaar, vooral toen de Duitsers begin oktober terugkwamen. Joseph verbleef eerst bij Hannes Saris in Varik, toen naar de Pastorie en toen dit ook te gevaarlijk werd, bracht meester Arens hem naar Opijnen. Joseph sprak alleen Duits en Frans.
Op 18 november 1944 was het plan klaar: hij zou over de Waal en de Maas gebracht worden, maar dit mislukte. Joseph was zo gedeprimeerd, dat hij van heimwee op 19 december 1944 in Opijnen stierf. Hij werd op het RK-kerkhof te Varik onder de schuilnaam Johan Margaretha Koders begraven.

1 oktober werd de stroom afgesneden en was er alleen kaarslicht. Vanaf die datum lagen de geallieerden aan de Maas en de Duitsers bij Varik aan de Waal. Deze laatsten werden steeds lastiger. Ook kwam er inkwartiering in de Pastorie.

15 november moesten de bewoners nabij de Dijk 15 meter uit de dijk. Op 1 december werd dat 100 meter en op 8 december zelfs 200 meter.

De toestand werd steeds gevaarlijker en er werd steeds over en weer geschoten, terwijl de V1´s bij tientallen over de Pastorie joegen. 17 december valt er vlak bij de Pastorie een V1.

Juni 1945. De RK-kerk met oorlogsschade. Foto genomen vanaf de dijk. De toren staat aan de westzijde, dus niet aan straatzijde, van de kerk.

Bron: Het betreft een bewerkt stuk van het dagboek van Pastoor C.M. Voorbij uit Varik, aan het einde van het jaar 1944.

't Senioortje, lente 2017. Met dank aan T. de Ruiter en dhr. Gelens.

*De in dit stukje genoemde Joseph Nussbaum is volgens de overlijdensakte nr. 29 van de gemeente Est en Opijnen overleden in Opijnen op 19-12-1944 onder de naam Ger(h)ard Josef Nussbaum. Geboren in Raeren (=buurgemeente van Eupen), België, leeftijd 40 jaar, beroep steenhouwer. Namen van de ouders onbekend bij de aangever. De aangever is Gijsbertha Hendrika van Buren, 25 jaar (de enige vrouwelijke aangever in 1944).