Evacuatie 14 mei 1940

Gemeente West Betuwe > Oorlogsjaren Geldermalsen

EVACUATIE GELDERMALSEN

BURGERS VAN GELDERMALSEN !
Gij vindt hierbij een schema voor evacuatie, zoo deze onverhoopt nodig mocht worden.
Moge hierin een geruststelling schuilen voor degenen, die door overdreven angst bevangen de neiging hebben om te vluchten.
Vermijdt vooral elkaar door angstige taal aan te drijven tot een paniekstemming, waarvoor geen reden bestaat.
Bedenk, dat het sein tot vertrek alleen door mij en door niemand anders gegeven wordt; de zaak is daarvoor te ernstig.
Ik blijf in ieder geval tot het uiterste ter plaatse.
Geldermalsen, 12 mei 1940.
De Burgemeester van Geldermalsen
F.F. Rooseveld van der Ven

De burgerij van Geldermalsen had er niet op gerekend te moeten evacueren. Toch kwam op zondag 12 mei 1940 plotseling een evacuatiebericht. Behalve een schema voor de evacuatie, kregen de burgers een persoonlijk briefje van de burgemeester. Hij probeert te mensen kalm te houden en belooft zelf tot het uiterste te blijven.

Bij de evacuatie van de Geldermalsense bevolking zijn door beschietingen, die de dorpelingen onderweg naar Gouda en in Alphen a/d Rijn te verduren kregen, enkele personen omgekomen. In het blad 'De Geldermalser' lezen we dat op vrijdag 17 mei in Deil werd begraven de heer J. Ganzeman, conciërge van het Nutsgebouw in Geldermalsen en organist van de N.H.-kerk te Deil. Hij werd in Alphen a/d Rijn getroffen door bomscherven en liet het leven. Dat gold ook voor de heer J. Zondag, gemeente-arbeider. Hij werd op zaterdag 18 mei in Geldermalsen begraven.
Ook een paar paarden zijn niet in het oude omgeving teruggekeerd. Meer dan een jaar later blijkt de schadevergoeding voor de eigenaren van deze trekdieren nog niet geregeld te zijn.
De hele evacuatie kwam overigens ook voor Geldermalsen als een donderslag bij heldere hemel. De burgemeester had van de militaire overheid de zekerheid gekregen dat zijn dorp niet hoefde te evacueren en dat voorbereidingen daarvoor dan ook niet nodig waren. Toen kwam op zondag 12 mei 1940, eerste Pinksterdag, plotseling de telegrafische opdracht dat de burgerij binnen 24 uur volledig moest evacueren. Plotseling moest alles in enkele uren een ordelijke uittocht geregeld worden. De reden van de evacuatie was dat het gehele gebied onder water gezet zou worden.
De opvang in Gouda, zowel door de burgers als door de Goudse burgemeester was heel goed. De stad was echter overvol, omdat er ook burgers uit Tiel en uit andere plaatsen onderdak gekregen hadden. Na één nacht moesten de meeste Geldermalsenaren weer vertrekken. Velen kwamen in Alphen a/d Rijn en sommigen in Leiderdorp terecht. Ook daar duurde het verblijf niet lang, want al spoedig drongen de berichten van capitulatie door en begon men weer aan de terugreis te denken. Terwijl de heren Jansen en Siebrands in Alphen a/d Rijn bleven om als vertegenwoordigers van de gemeente de zaken te regelen, reisden de burgemeester, wethouder Kuijk en politieman Knobbout af naar Geldermalsen. In de korte tijd van afwezigheid was er in het dorp al het nodige gestolen en vernield.

(Tijdens de evacuatie bleek later dat Dhr. Johan Blom uit Meteren en Dhr. Herbert Versteegh uit Gellicum resp. ook direct en indirect bij het bombardement in Alphen aan den Rijn waren omgekomen. Red.)