NL-militairen in Culemborg

Gemeente Culemborg > Gesn. NL-militairen in Culemborg

Gesneuvelde Nederlandse militairen op Culemborgs grondgebied

In Culemborg waren o.a. gelegerd:

92 Comp. Lucht mitrailleurs

3e LK, 5e divisie, Waal-Lingestelling

1e en 4e peloton: Geldermalsen

2e peloton: Culemborg (Noordoever)

3e peloton: Culemborg (Zuidoever)

Bron: onbekend

Huize De Bol

In de zgn. voormobilisatie van 29 augustus 1939 werd er vanwege het strategisch belang van Culemborg ( m.n. de spoorbrug) begonnen met de plaatsing van afweergeschut. Dit afweergeschut werd opgesteld in neerklapbare schuurtjes bij huize "Den Bol" aan de Beusichemsedijk en in de omgeving van de spoorbrug en het veer. Ook op de Varkensmarkt stond ook luchtafweergeschut opgesteld. Het was al geruime tijd bekend dat Duitse burgervliegtuigen die van Keulen naar Schiphol vlogen, spionagemateriaal aan boord hadden, waarmee vrij eenvoudig afweergeschut gelokaliseerd kon worden.

Op 1 januari 1940 werden op de ijsbaan tegenover de metaalwarenfabriek Gispen te Culemborg, schaatswedstrijden gehouden voor de Nederlandse militairen, behorende tot het Kantonnement Regiment, gelegerd. te Culemborg. Hiervoor werden prijzen beschikbaar gesteld door de Burgercommissie C en 0. Aanvang der wedstrijden om 9.30 uur v.m. met wedstrijdrijden, in de namiddag stond schoonrijden op het programma. De militaire apotheker, de heer Jongebroer, kreeg de leiding.

Nederlands Luchtdoelgeschut

Tijdens de voormobilisatie werden in Culemborg een groot aantal militairen ondergebracht De Fröbelschool van J.C.Bink in de Goilberdingerstraat moest plaats maken voor een groot aantal Nederlandse soldaten. In het RK-parochiehuis in de Grote Kerkstraat was de 3e Compagnie Pioniers (3CP) gelegerd. In de grote zaal hadden de soldaten hun slaapplaatsen. Het voorste gedeelte werd gebruikt als kantine. Op het Speelterrein 'De Doelen' te Culemborg kwamen eveneens een groot aantal Nederlandse soldaten, in tentenkampen, als ook in het voormalige gebouw 'Maria Regina' op de Varkensmarkt. Het gebouw De Trio in de Binnenmolenstraat werd ook voor de Nederlandse strijdkrachten gevorderd, terwijl het gebouw de Imprimator aan de Prijssestraat kort tevoren in gebruik was genomen. De militaire staf lag ingekwartierd in villa Sprokkelenburg op de Dreef.

Er was in Culemborg een regeling getroffen: in het geval van oorlog zouden het Barbaraziekenhuis en in het Seminarie alsmede in het Elisabethweeshuis een noodhospitaal worden. Ingericht voor de gewonde militairen en burgers. In deze zelfde periode ging men in Culemborg en spoedcursus organiseren waaraan ook een twintigtal Zusters deelnamen.

Op 10 mei vielen de Duitsers Nederland binnen. Middels een Blitzkrieg probeerden zij een beslissing te forceren.'s Nachts om drie uur werd de grens overschreden door marcherende troepen, rollend materieel en door de lucht m.b.v. transportvliegtuigen die ver achter de Hollandse Waterlinie parachutisten dropten. Iedereen werd die vrijdagmorgen gewekt door ronkende vliegtuigmotoren en ratelende afweergeschut. Duitse vliegtuigen scheerden laag over de Culemborgse huizen en mitrailleurkogels ketsten over de straten. Menig dakpan en ruit moest het ontgelden. De bevolking schuilde binnenshuis en in kelders.

Het Barbaraziekenhuis was ingericht als Rode Kruishospitaal. Militaire artsen opereerden er militairen die in de Peellinie en Grebbeberg gewond waren geraakt. Soms werden gewonden per gevorderde V&D-vrachtauto (met een in de haast opgeschilderd rood kruis) naar het militair hospitaal in Utrecht gebracht. Een hulpverlener herinnerde dat er een dode Duitse parachutist werd binnengebracht, die waarschijnlijk ondersteboven terecht was gekomen, want zijn hoofd was in zijn borstkas gedrukt.

Zowel op vrijdag 10 mei als zaterdag 11 mei slaagde het afweergeschut erin een Duits toestel neer te halen. Een kwam in Schalkwijk terecht, de andere in Houten. Het afweergeschut bij huize De Bol had het bij luchtaanvallen zwaar te verduren en het was een wonder dat het slechts het leven kostte van één militair.

Er was bij Culemborg geen verkeersbrug, vandaar dat er een pontonbrug werd geslagen. De pontonbrug bij Culemborg lag op ongeveer 200 meter van de spoorbrug, ter hoogte van het thans nog steeds dienstdoende pontveer. De Duitsers hadden het hier in de eerste oorlogsdagen geregeld op gemunt. Deze pontonbrug is in de namiddag van de 13e mei afgebroken. Voor het overzetten van de troepen werd hierna de spoorbrug gebruikt.
Voor zover bekend waren als gevolg van Duitse luchtaanvallen bij de brug(gen) van Culemborg zes gesneuvelden te betreuren, De meesten waren gestationeerd bij de daar opgestelde luchtafweerbatterij. De pontonniers waren gehuisvest in schuren die daar in de buurt stonden. Ongeveer op de plaats waar de veerpont nu is.
Er speelden regelmatig militaire voetbalelftallen tegen elftallen van de plaatselijke club Vriendenschaar.

Klik hier voor een terugblik van negen maanden demobilisatie in Culemborg door Frank van Falckenoort van 3-111-13 Reg. Art.

Klik hier voor een sfeertekening van de demobilisatie in de Culemborgse Coiurant van 8 juni 1940