Gesn. Duitsers in Ophemert

Gemeente West Betuwe > Gesneuvelde Duitse militairen

Opmerkelijk is dat er twee Duitse militairen zijn begraven op de Algemene Begraafplaats in Ophemert. Dat is heel bijzonder, omdat de meeste gesneuvelde Duitse militairen na de oorlog begraven zijn in Ysselsteyn, bij Venray. Daar liggen er meer dan 32.500 militairen begraven.

Er zijn maar een paar plaatsen in Nederland waar Duitse militairen zijn begraven. Klik op deze link voor meer info.

Ophemert (Bron: Google Maps)

Midden op de Algemene Begraafplaats in Ophemert staan bij een groot wit houten kruis twee betonnen kruisjes met kleine bronzen naambordjes, die niet meer te lezen zijn. Het graf is wel bijgehouden, maar zag er heel rommelig uit door de gebroken witte muurtegeltjes. Na overleg met de zoon van de omgekomen Bruno Moskalik heeft de webmaster net voor Dodenherdenking 2019 het graf in ordentelijke staat gebracht. De gebroken tegeltjes zijn verwijderd, de naambordjes weer opgepoetst en de namen zijn nu weer te lezen.

Het eerste slachtoffer is Luitenant Günter Engelbert Heinrich Ahls. Hij werd geboren op 9 december 1924 in Essen-Frintrop en kwam op 29 september 1944 in Ophemert om het leven.

Zijn veldpostnummer was 21895 B en stond voor: 1. Kompanie Festungs-Maschinengewehr-Bataillon 29. De 712. Infanterie-Division, die op het eiland Walcheren was gedecimeerd, kreeg de Festungs-Maschinengewehr-Bataillon 14 en 29 toegewezen, alsmede de I./AR 164 voor verversing en moest worden verdeeld in drie regimenten.

Met de ondergeschiktheid aan de LXXXVIII Armeekorps, trok de divisie op 26 september naar de omgeving van het Brabantse Nistelrode.

Op 27 september 1944 werd de divisie 1,5 km naar het westen teruggeworpen aan beide zijden van de weg Hees- ’s-Hertogenbosch.

(Bron info: R. Schoutissen van Stichting Oorlogsslachtoffers)

Duidelijk was dat de 712 Infanterie Division in september 1944 de linie Middelrode-Nuland moest verdedigen. Zij werden snel teruggedrongen, daarom moest de Duitse 59e Division, de 712 Infanterie Division snel te hulp komen. Ook om zelf niet in de rug aangevallen te worden. Zij namen ook de leiding over de verdediging van de linkerflank en ’s-Hertogenbosch over. Een tweede reden hiervoor was ook, dat het terugtrekkende Duitse 15e leger bij Scheldemond niet werd afgesneden.

Op 29 september lag de 712 Infanterie Division bij Den Bosch. De 'Waalstellung' werd bezet door I./GR745 (tijdelijk afgestaan van de 712. aan Tettau). Daar aansluitend op rondom Hedel, Rossum en Heerewaarden Artilleriegruppe Teichert, een artillerie-eenheid zonder geschut en SS-Regiment Delfs. Dan langs de Waal verder richting Ochten het Festungs-M.G.-Bataillon 29.

Op deze dag waren er twee acties. Een bootje met daarin 12 Duitsers van de Fest.MG.Btl.29, probeerde de Waal over te steken en werd door leden van de Prinses Irene Brigade lek geschoten, waardoor de meeste soldaten verdronken. Dit moet in de buurt bij Beneden-Leeuwen zijn gebeurd.

Daarnaast was er bij Wamel en Dreumel een schietpartij met verzetsleden, waarbij er enkele ontvoerd werden. Ook deze actie was van een Stosstrupp van FMGB29.

Ophemert was bezet door leden van de 2.Kp FMGB29 en er was uiteraard een (kleine) verbandplaats aanwezig. Grote kans dat deze Günter Ahls bij Leeuwen verdronken is en meegenomen naar Ophemert.

(Bron: Rick van German soldiers in the Netherlands)

Hoe en waar Günter precies is omgekomen, wordt nog onderzocht. Het enige dat we tot nu toe weten, is dat hij in Ophemert is begraven.

Het woonhuis van de familie Ahls aan de Schlossstrasse 42 in Essen

Günter was enige kind van Robert "Heinrich" Ahls (1895-1972) en Anna Kronen (*1898). Ze woonden op de Schlossstrasse 242 in Essen-Bedingrade. Dit huis is in de oorlog door een bombardement flink beschadigd, maar na de oorlog toch weer opgebouwd. Achter in de tuin hadden de bewoners een noodwoning gemaakt met materiaal van het vernielde huis. Dit huisje staat er nog steeds en heeft huisnummer 244.

De webmaster heeft in 2019 nog gesproken met een 92-jarige buurvrouw van de ouders van Günter. Zij vertelde dat de ouders de rest van hun leven enorm veel verdriet hebben gehad om het overlijden van hun enige kind.

Bruno (Copyright: H.B. Moskalik)

Het andere slachtoffer dat in dit gemeenschapelijk graf begraven ligt, is Obergefreiter Bruno Josef Moskalik. Hij werd geboren op 10 januari 1915 in Bochum en is omgekomen op 26 oktober 1944 in Ophemert. Volgens Duitse documenten is hij 10 dagen eerder verdronken. Hij behoorde bij de volgende Duitse eenheid: 1./Fest MG Batl. 29.

Zijn ouders waren Josef Moskalik en Barbara Bialas. Zij trouwden in 1913 en woonde op de Holtingstrasse 14 in Bochum-Weitmar.

Bruno was op 21 juni 1940 in Rostock getrouwd met Marta Ursula Elfriede Wonneberg (overl. 2012). Ze kregen samen twee kinderen: Brigitte (1940-2016) en Hans Bruno (*1945). Bruno heeft zijn zoon nooit kunnen zien, want hij overleed vier maanden voor zijn geboorte.

Bruno en zijn vrouw Marta (Copyright: H.B. Moskalik)

26 oktober 1944 stak een roeiboot met acht Duitse militairen aan boord, 's nachts vanaf de Schoordijk de Waal over om aan de overkant een verkenning uit te voeren. Ze vergaten een wachtpost bij de boot achter te laten en daardoor maakte het verzet uit Dreumel van de gelegenheid gebruik om een flink gat boven de waterlijn van de boot te maken. Toen de patrouille terugkeerde, stapten ze nietsvermoedend weer in de boot. Halverwege de overtocht liep de boot vol en raakten de militairen te water. Slechts één van hen ontsnapte aan de verdrinkingsdood en werd op boerderij Arentshof in Ophemert opgevangen en vervolgens naar een hospitaal gebracht.

Jan Papo uit Zennewijnen had een andere versie van het verhaal: "Mijn van oorsprong Duitse tante woonde in Ophemert aan de binnenkant van de Schoordijk, bij de zgn. kil en zag op de vroege morgen een Duitse militair lopen over de uiterwaarden tussen de Waal en de kil. Hij viel voortdurend en maakte veel lawaai. "Tante Trui" dacht dat hij dronken was. Toen hij haar bereikte, bleek dat hij erg overstuur was. Hij vertelde haar dat hij en zijn collega's onder bedreiging met een pistool door hun commandant zwaar bepakt in een roeiboot waren gedreven. Ze moesten naar de overkant naar het niemandsland in Heerewaarden. Toen ze bijna aan het einde van de krib waren, was de boot in een zgn. nering terecht gekomen. Door gebrek aan ervaring stroomde te veel te zwaar beladen boot binnen een mum van tijd vol en zonk het in een oogwenk. Al zijn kameraden en de commandant verdronken."

Vermoedelijk behoorde Bruno bij de zeven verdronken militairen. Zijn lichaam werd bij Zaltbommel gevonden. Op zijn overlijdensakte uit Bochum staat als doodsoorzaak: "als Wasserleiche tot geborgen".

De aangewezen toezichthouder van zijn graf was manufacturier J. Stap van de Molenstraat 2 uit Ophemert. Hij ontstak op Allerzielen op de graven de lichten.

Beide militairen zijn in het najaar van 1944 in Ophemert omgekomen. Het Ministerie van Oorlog heeft nog geprobeerd om de stoffelijke overschotten samen met een naamloze Duitse militair naar het grote Duitse Oorlogskerkhof in het Limburgse Ysselsteyn over te brengen, maar daar gaven beide ouders van deze jongens geen toestemming voor. Vervolgens ging het ministerie toch met de ouders akkoord en liggen deze Duitse militairen nog steeds in een privégraf in Ophemert begraven.

Er is een copyright voor de foto's van Bruno. Met dank aan familie Moskalik.